De oorsprong van de marathon ligt in het jaar 490 v.Chr., de Griekse soldaat Phidippides van Marathon naar Athene gesneld zou zijn om het nieuws van de overwinning van de Atheners (onder leiding van generaal Miltiades) op de numeriek veel sterkere Perzen te melden.

Dat gebeurde toen Darius koning was over de Meden en de Perzen. Pheidippides legde echter de afstand tussen Athene en Sparta af om hulp te vragen aan de Spartanen.

Toen deze weigerden liep de bode terug naar Athene en in een ruk naar Marathon. Bij de uiteindelijke overwinning liep hij terug naar Athene. De geschiedenis vermeldt wel dat deze laatste tocht, van Marathon naar Athene (eerste marathon) een dodelijke afloop had: na het uitbrengen van de woorden "Verheug u, wij hebben gewonnen!" in het centrum van Athene, viel de boodschapper dood neer; hij bleek een zonnesteek te hebben opgelopen.

Over de waarheid van dit verhaal valt nog te twisten, een aantal historici beweert dat deze marathon nooit gelopen is.

De Franse filoloog Michel Bréal opperde al in 1896 de marathon in het programma van de eerste Olympische Spelen op te nemen. Die spelen werden in Griekenland gehouden. Bréal pleitte voor een marathon tussen Marathon en Athene, maar bij een test vooraf bleek de uiteindelijk te lopen afstand wel erg lang: 48 km.

Voor de wedstrijd werd een wat kortere afstand bepaald. De officiële afstand van de marathon zoals die tot heden geldt, werd voor het eerst gelopen bij de derde Olympische Spelen, die van 1908 in Londen. Toen werd de oorspronkelijke afstand van 25 mijl verlengd naar 26 mijl, dit om louter organisatorische redenen ten gevolge van een verzoek van het Britse koningshuis. De afstand kwam enigszins overeen met die van de eerste Griekse marathon: 42 km en 195 meter, de afstand tussen de meet op het terrein voor Windsor Castle tot de finishlijn die precies voor de koninklijke tribune in het White City Stadion in West-Londen was uitgezet.

Op de volgende Olympische Spelen werd er echter weer een andere afstand gelopen, en pas 12 jaar later werd internationaal definitief vastgelegd dat de marathon over 42 km en 195 meter verlopen zou moeten worden.

Records

Het wereldrecord bij de mannen is 2:03.59 en staat op naam van de Ethiopiër Haile Gebrselassie, gelopen in 2008 in Berlijn.[1]

Het Belgisch record is 2:07.20 van Vincent Rousseau, gelopen in 1995 tijdens de Marathon van Berlijn.

Het Nederlands record is 2:08.21 van Kamiel Maase, gelopen in 2007 tijdens de Marathon van Amsterdam.[2]

Bij de vrouwen is het wereldrecord is 2:15.25. Dit werd in april 2003 in Londen gelopen door Paula Radcliffe, die daarmee het record van de Japanse Naoko Takahashi fors verbeterde.

Het Belgisch record is 2:23.05, gelopen in 2002 door Marleen Renders.

Het Nederlands record van 2:23.43 is sinds 2 november 2003 in handen van Lornah Kiplagat, gelopen in New York (3e plaats).

Zij verbeterde daarmee het oude record uit 1987 van Carla Beurskens (2:26.34, Tokio). Lornah zelf liep overigens in de marathon van Osaka eerder in 2003 een nog snellere tijd (2:22.22). Ten tijde van die race had ze echter nog niet de Nederlandse nationaliteit.